Yunanistan’ın Harita Hamlesi Ege’de “Sakin Suları” Hareketlendirecek Mi?

Yunanistan’dan yeni harita hamlesi geldi. İlgili Bakanlıklar 27 Nisan’a kadar Deniz Alan Planlaması tamamlanmış olacak.

Planlama, Ege’de Mısır’la ve İyon Denizi’nde İtalya’yla yapılan Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) anlaşmalarını içerecek. Ege’de 6 deniz mili karasuları çizilecek ve potansiyel olarak 12 deniz miline çıkarılabilecek.

İlgili Bakanlıklar, Yunanistan’ın tüm potansiyel deniz alanlarını “maksimum” düzeyde gösterecek güncellenmiş haritanın sunulması için son aşamada bulunuyor. Dışişleri Bakanlığı gerekli ön çalışmaları tamamladı ve ilgili işlemler Çevre ve Enerji Bakanlığı’na devredildi. Son rötuşların Mayıs ayına kadar yapılması bekleniyor, ancak bu tarih Yunanistan için bağlayıcı değil.

Edinilen bilgilere göre, Yunan hükümetinin adımları 27 Nisan’dan sonra bekleniyor. İlk aşamada bir Ortak Bakanlar Kurulu Kararnamesi yayınlanacak ve Avrupa Komisyonu’na nihai sunumdan önce bir dizi idari işlem gerçekleştirilecek.

Konuyla ilgili olarak, Dışişleri Bakanı Giorgos Gerapetritis, 10. Delphi Ekonomi Forumu’nda yaptığı açıklamada, Yunanistan’ın “bu yükümlülüğünü de Avrupa Birliği’ne karşı yerine getirmemesi” için planlamanın “en kısa sürede” sunulacağını belirtti.

Gerapetritis, “Deniz Alan Planlaması, Avrupa Birliği hukukuna tabi bir yükümlülüktür” dedi ve “Yunanistan’ın uzun süredir gecikmiş durumda olduğunu”, zira “Deniz Alan Planlaması taslaklarının çoktan sunulmuş olması gerektiğini” kabul etti.

Kapanan Bir Açık

Söz konusu haritaların Komisyon’a sunulma süresi 31 Mart 2021’de sona ermişti. Yunanistan Dışişleri Bakanı’nın Rubio ile görüşmek üzere Washington’da bulunduğu 27 Şubat’ta, Avrupa Adalet Divanı, ülkenin zamanında THS sunmaması nedeniyle (beklenen) mahkumiyet kararını verdi ve Yunanistan mahkeme masraflarını ödemeye mahkum edildi.

Yunanistan’ın temel argümanı, Yunanistan-Mısır MEB anlaşmasının imzalandığı 6 Ağustos 2020 ile 31 Mart 2021 arasında “söz konusu taslakların hazırlanması için yeterli zaman olmadığı” yönündeydi, ancak bu AB mahkemesi tarafından kabul edilmedi.

Her halükarda, güncellenmiş haritada, potansiyel deniz alanlarının (200 deniz mili kıta sahanlığı ve MEB ile 12 deniz mili karasuları) maksimum düzeyde gösterilmesinin yanı sıra, hem Yunanistan-Mısır (kısmi) MEB anlaşması hem de 9 Haziran 2020 tarihli Yunanistan-İtalya MEB anlaşması açıkça işaretlenecek. Bu anlaşmayla, Komisyon’un ilgili web sitesinde bulunan mevcut, güncellenmemiş haritada zaten yer alan 1977 Yunanistan-İtalya kıta sahanlığı anlaşması da tam olarak gösterilecek.

“Jeopolitik Bir Referansla Bağlantılı Değil”

Ancak, kısa süre önce Meclis’te konuşan Giorgos Gerapetritis, “Yunanistan, Deniz Alan Planlaması’nın uygun şekilde sunulması, ulusal çıkarlarımıza hizmet etmesi ve ülkenin gerçek haklarını yansıtması için gerekli özeni gösterecektir” dedi. Ancak aynı zamanda THS’nin “egemenlik, egemenlik hakları veya bunlarla etkileşimli olmadığını” da açıkladı.

Dışişleri Bakanı’nın açıkladığına göre, söz konusu haritalandırmanın amacı, deniz alanındaki insani faaliyetlerin mekansal ve zamansal bir sentez sürecidir. Bu süreçle, ekonomik ve sosyal yaşamın potansiyel yapısının kapsamı belirlenirken, Yunanistan’ın sadece bazı komşu ülkelerle sınırlandırılmış bir MEB ve kıta sahanlığına sahip olduğu ve bunun Ege Denizi örneğinde karasularının sınırlandırılması veya genişletilmesi anlamına gelmediği her zaman not edilmelidir. Yunan Dışişleri Bakanı, bunun “herhangi bir jeopolitik referansla bağlantılı olmadığını” vurguladı.

Türkiye’nin Tepkileri

Yetkili kaynaklar ayrıca, THS’nin sunulmasının Türkiye ile devam eden yapıcı diyalogdan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başbakan Miçotakis’in bir sonraki zirve toplantısının da beklendiği Ankara’daki 6. Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi’nin (YDİK) zamanlamasından tamamen bağımsız olduğunu vurguluyor.

Yunan Dışişleri Bakanlığı’nın, YDİK öncesinde yeni bir Türk tepkisi korkusuyla (Kasım ayında Komisyon’un web sitesinde güncellenmemiş bir haritanın görülmesi üzerine Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın “Türkiye’nin Ege ve Doğu Akdeniz’deki haklarının ihlal edilmesine izin vermeyeceği” yönündeki açıklamasına benzer şekilde) sunum sürecini geciktirdiği yönündeki senaryolar sürekli olarak yalanlanıyor.

Yunanistan-Güney Kıbrıs elektrik bağlantısı için deniz tabanı araştırmalarının yeniden başlamasının da beklendiği bir dönemde (yetkili kaynaklara göre YDİK faktöründen daha doğrudan etkileniyor), Yorgos Gerapetritis, “potansiyel olarak gerilimlere neden olabilecek birçok sorun arasında soğukkanlılığın ve karşılıklı anlayışın korunmasının önemli olduğunu” vurguladı.

Deniz Alan Planlaması hakkında sorulan bir soruya Gerapetritis, Yunanistan niyetinin “ilerlemek için ortak zeminler bulabilmek” ve “coğrafyayı bir bölünme yerine bir köprüye dönüştürmek” olduğunu açıkladı.

İşin aslı: Denizel Mekansal Planlama, doğrudan egemenlik iddiası değil; AB mevzuatına uyum kapsamında yapılan, bağlayıcılığı sınırlı bir niyet beyanıdır.

Ne anlama geliyor?

AB ülkeleri, denizel faaliyetleri planlamak için AB direktifine göre “denizel mekansal planlama” yapma yükümlülüğüne sahiptir. Bu, balıkçılık, enerji, çevre, ulaşım gibi alanlarda deniz alanlarının sürdürülebilir kullanımını amaçlayan teknik bir belgedir.

Yunanistan’ın yaptığı nedir?

Yunanistan, bu planları “maksimum deniz yetki alanlarını esas alarak” güncellemektedir. Yani, hem MEB (örneğin Mısır ve İtalya ile olan anlaşmaları), hem de Ege’de 6 ve potansiyel olarak 12 deniz mili gibi kritik verileri dâhil etmektedir. Bu, fiilî durum yaratmasa da harita üzerinde iddiaların “maksimum haliyle” görünür hale gelmesi demektir.

Türkiye açısından önemi nedir?

Bu planların jeopolitik bağlamda doğrudan sonuçları yoktur, ancak uluslararası platformlarda “pozisyon belgeleyen” veya “sessiz onay” algısı yaratabilecek içerikler taşıyabilir. Özellikle Komisyon’un sitesinde yayımlanan haritaların daha sonra diplomatik referanslara dönüşmesi riski vardır.